احکام منجزاحکام منجز به احکام واصل به مکلّفِ فاقد عذر اطلاق می‌شود. ۱ - تعریفاحکام منجّز، به آن دسته از احکام شرعی می‌گویند که در آخرین مرتبه از مراتب حکم قرار دارد. ۲ - مراتب چهارگانه حکممرحوم « آخوند خراسانی » معتقد است حکم دارای مراتب چهارگانه است: ۱. مرتبه اقتضا؛ ۲. مرتبه انشا؛ ۳. مرتبه فعلیت؛ ۴. مرتبه تنجّز. ۲.۱ - تعاریفمرتبه اقتضا اشاره به مرتبه وجود مقتضی جعل است که در عین حال که مصلحت دارد، اما دارای مانع یا فاقد شرط است. مرتبه انشا، بعد از رفع مانع و حصول شرایط است که انشای حکم از طرف آمر صورت گرفته، اما به دلیل وجود موانعی، هنوز اراده جدّی نسبت به فعل و الزام مکلّف وجود ندارد. مرتبه فعلیت، وقتی است که اراده جدّی مولا محقّق شده و حکم را به قصد الزام مکلّف انشا کرده است، اما مکلّف هنوز علم به آن پیدا نکرده و بر ترک آن عقابی مترتب نیست. مرتبه تنجّز، وقتی است که مکلّف، به حکم فعلی علم پیدا کند، یا اماره‌ای بر آن حکم برایش اقامه شود که در این صورت، بر ترک آن عقاب مترتب می‌شود. ناگفته نماند که اکثر اصولیون بعد از مرحوم آخوند معتقدند حکم فقط دارای دو مرتبه است: مرتبه انشا و مرتبه فعلیت. [۵]
فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در اصول فقه، ج۱۰، ص ۱۱۷-۱۰۴.
[۶]
سجادی، جعفر، فرهنگ معارف اسلامی، ج۲، ص۱۱۹.
۳ - پانویس
۴ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۱۱۴، برگرفته از مقاله «احکام منجز». رده‌های این صفحه : احکام شرعی
|